Vài nét lịch sử trồng trọt cây Măc ca

( trích trong b/c của Dự án Măc ca VIE /037/05)

Các loại giống Macadamias trồng mang tính thương mại đã được phát triển từ Macadamia integrifolia and Macadamia tetraphylla. Đây chỉ là những loại Macadamia mang tính thương mại và ngành công nghiệp thế giới dựa vào những loại giống và cây ghép từ 2 loại này. Ngành công nghiệp thương mại của Úc và Hawaiian trồng phần lớn loại M.integrifolia, ở Trung Quốc, Nam Phi và New Zealand trồng chủ yếu loại M. tetraphylla. Nói chung, thị trường thế giới chuộng loại integrifolia hơn vì màu nhân hạt trắng hơn. Những người trồng Macadamia thích loại đó vì hạt tự rụng từ trên cây và các nhà chế biến cũng ưa chuộng giống này vì hạt tròn hơn và vỏ dày hơn.

Lịch sử của việc sử dụng hạt cây Macadamia là những người thổ dân Úc, tuy nhiên việc lựa chọn được các loại giống cây phù hợp cho đến ngày nay là từ đầu thế kỷ 19 khi người Châu Âu đến định cư ở vùng Bắc NSW và vùng đông bắc Queensland. Cây tự nhiên thuộc vùng cận nhiệt đới của miền đông Úc và lúc đó những người nông dân trồng trồng giống cây này với quy mô nhỏ - họ là những người đầu tiên lựa chọn những cây có sản lượng NIS cao nhất.

Ngày công nghiệp Hawaiian bắt đầu trên cơ sở nhập hạt giống từ Úc vào những năm 80 (Trochoulias 1989). Những lần giới thiệu quan trọng được thực hiện vào cuối thế kỷ 19 bởi W.H. Purvis (1881), Anh em nhà Jordan (1892) và Ban Nông nghiệp (1881-1895) (Shigeura & Ooka 1984). Van Tassell là người tiên phong trong ngành công nghiệp của Hawaiian, người đã vượt qua rất nhiều trở ngại để thành lập được Công ty nhân hạt Macadamia vào năm 1922 – công ty đầu tiên dám thử trồng những vườn Macadamia với hàng ngàn cây vì mục đích kinh doanh (Agropress 3/94).

Ngành công nghiệp thương mại của Hawaii đã được thành lâp sớm hơn và với quy mô lớn hơn so với ở Úc. Việc phát triển ngành công nghiệp Macadamia ở Hawaii rất được Chính phủ khuyến khích. Việc phát triển ngành công nghiệp này phần lớn dựa vào nỗ lực của các nhà khoa học ngành nông nghiệp thuộc Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), Viện khảo nghiệm liên bang và Viện khảo nghiệm nông nghiệp Hawaii (HAES) thuộc Trường Đại học tổng hợp Hawaii (Shigeura & Ooka 1984). Nghiên cứu của HAES là lời giải đáp cho các giống tiêu chuẩn của ngành công nghiệp này ở cả Úc và Hawaii.

Năm 1936 đánh dấu sự khởi đầu của việc ghép cành thành công ở Hawaii và điều này đã dẫn tới việc lựa chọn các loại giống cây phù hợp phục vụ cho việc ghép cây làm kinh doanh. Tình cờ, họ đã phát hiện ra tầm quan trọng của việc khoanh vỏ cành trước khi cắt cành để ghép. Đây là công việc chính đươc tiến hành từ năm 1937 đến 1939 cho 60.000 cây ghép để đánh giá. Kết quả là lựa chọn 62 cây ghép và trồng ở 4 vườn thử nghiệm trên 4 đảo.

Trong suốt những năm 1940, TS. Storey bắt đầu đánh giá những loại cây này so với những loại cây khác, phần lớn quá trình khảo nghiệm được tiến hành tại Nhà máy thuộc Công ty Đường Honokaa. Cuối cùng, đến năm 1948, TS. Storey đã được tặng thưởng về việc xác định được giống đối với 5 sự lựa chọn và 2 lựa chọn nữa vào năm 1952. Những lựa chọn đó là Ikaika (HAES 333), Kohala (386), and Pahuu (425), tất cả từ vườn cây của Van Tassel tại Mt. Tantalus. Sau đó Kakea (508) đã chọn ở Honolulu năm 1936, Keauu (660) từ vườn cây Deschmanda tại Kauai và Keahou (246), và cho thụ phấn từ Vùng biển Kona.

Sự nhạy bén của các nhà kinh doanh Mỹ và việc phát triển trồng cây Macadamia ở Hawaii đã là cơ sở quan trọng cho việc phát triển ngành công nghiệp Macadamia trên khắp thế giới. Chỉ đến giữa những năm 1990 ngành công nghiệp Úc mới bắt kịp ngành công nghiệp của Hawaii – nước dẫn đầu về ngành công nghiệp này trong cả lĩnh vực nghiên cứu và sản xuất.

Cây Macadamia vốn dĩ là sản xuất kinh doanh có thể phát triển và đa dạng đã được hỗ trợ bởi Norman Greber ở Úc, người đã hoàn thiện cách ghép mặt đơn giản cách mà ngày nay vẫn áp dụng (Power 1982). Việc phát triển này có thể giúp dòng vo tính của các giống cây, do vậy một cây tốt nhất có thể được nhân giống nhằm đảm bảo có một vườn đồng bộ.

Việc kinh doanh và hoạt động chế biến đầu tiên, có tổ chức ở Úc được phát triển bởi gia đình  Angus (và các công ty trang trạng khổng lồ của Mac ở Úc có nguồn gốc từ nhà chế biến gia đình Angus) – mà đã bắt đầu trong khoảng thời gian Thế chiến thứ hai.

Những nhà sản xuất và chế biến có quy mô lớn đầu tiên ở Úc là Nhà máy tinh chế đường Commonwealth (C.S.R) Các đồn điền Macadamia của Úc (M.P.A.) và Các đồn điền Gray, những người vào những năm 1960 và 1970 đã đem lại cho ngành công nghiệp này những triển vọng trong tương lai lâu dài. Đó là sự phát triển kinh doanh, mang lại những động lực cho cả những người trồng cây và các nhà nghiên cứu. Đã có rất nhiều người tiên phong – những người, bằng những cách khác nhau đã giúp cuộc sống của những người trồng cây Macadamia trở nên dễ dàng hơn, ví dụ như Greber, Cottram, Hesslewood, Gowen, Ainsbury, Spooner và Bell.

Ngành công nghiệp của Úc chỉ phát triển theo sau việc nhân rộng những dòng vô tính tốt nhất của Hawaii. Trong nhiều năm qua, ngành công nghiệp của Úc dựa phần lớn vào những giống cây đã được phát triển ở Hawaii, ví dụ như các giống: HAES 246 (Keauhou), HAES 344 (Kau), HAES 741 (Mauka) và HAES 660 (Keaau) được trồng phần lớn ở các vườn cây. Tuy nhiên, với sự phát triển các giống cây ở Úc trong những năm gần đây, ví dụ như các giống: Hidden Valley A4 và A16 được phát triển bởi Henry Bell, phần lớn các vườn cây mới đều trồng lẫn các loại giống của Úc và Hawaii. Trong khuôn khổ Dự án, một số giống thuộc HiddenValley đã được trồng khảo nghiệm, bao gồm A4, A 16 và A38. Để có thêm chi tiết về các loại giống của Hawaiian và Úc, tham khảo Phần 2, mục 6 dưới đây của báo cáo và các phụ lục 5 và 10.

Việc phát triển các giống mới cũng đang được thực hiện ở Trung Quốc, NamPhi, Brazil và Thái Lan. Một số thông tin về công việc này được đề cập chi tiết ở Phần 2, mục 6 dưới đây của báo cáo và trong các tài liệu nghiên cứu đính kèm. Để biết thêm chi tiết về quá trình phát triển và các số liệu về các loại giống của Trung Quốc, Thái Lan và Nam Phi, tham khảo các Phụ lục 8, 9 và 10. 

                                                                                                                             
                                                                                                                                     Gs. Hoàng Hòe